Retarder, yolcu otobüsü, trenler gibi ağır vasıta araçlarında kullanılan bir fren sistemidir. Otomobillerde kullanılan sürtünmeye dayalı olan kampana frenler ve disk frenler ağır vasıta araçların frenlemesi için tam anlamıyla yeterli değildir(aşırı ısınma riski sebebiyle). Bu nedenle bu tür araçlarda sürtünmeli frenlere ek olarak retarder adı verilen sistem bulunur.
Sürtünmeli frenlerde araç ağırlığına doğru orantılı olarak araç ağırlığı arttıkça aracı durdurmaya çalışan sürtünmeli fren sistemleri çok fazla ısınır ve performanslı çalışamaz. Özellikle rampa inişlerinde ayak freni çok çabuk aşınır ve kazaya sebep olabilir.
Yazı Başlıkları(İncele)
Retarder Frenler Ne Zaman ve Ne Amaçla Üretilmiştir?
1950’li, yıllarda Amerika’da yük trenlerinin durdurulabilmesi amacıyla geliştirilen bu fren tipi daha sonra geliştirici firması olan Voith tarafından otobüslerde de uygulanmaya başlanmıştır. Günümüzde neredeyse tüm otobüs ve trenlerde aynı fren tipi kullanılmaktadır.
Uzun bakım periyodu, konforlu ve yavaş bir şekilde frenleme yapılmasına imkan vermesi retarder’in artı yanlarıdır.
Retarder Çalışma Mekanizması
Bu frenlerin çalışma sisteminde öncelikle bilinmesi gereken bu frenlerin tekerlek fren sistemlerine bağlı olarak çalışmadığı bu sebeple yüksek hızda fren yaparken işe yaradığı ve diferansiyel veya vites kutusuna bağlı çalıştıklarıdır.
Sistemde rötor ve stator adı verilen karşılıklı ancak birbirine temas etmeyen iki ayrı disk ya da çark adını verebileceğimiz parça bulunur. Birinci disk ya da çark rötor aracın şaftına bağlıdır. İkinci disk ya da çark yani stator ise retarder gövdesine sabitlenmiş olarak durur. Araçlarda direksiyonun alt kısmında bulunan kademeli bir kol ya da fren pedalına bağlı bir sistemle retarder frenin çalıştırılır.
Öncelikle şanzımandan gelen şaft hareketi birinci diski yani rötoru döndürür. Ardından retardere sabit şekilde bağlı bulunan stator devreye girer. Rötor ve stator arasına yağ pompalanır. Yağ statorun kanatçıklarına çarpar ve rötorun başlattığı hareket yağ sayesinde yavaşlatılır. Böylece rötor yavaşlar ve frenleme gerçekleşir. Frenlemenin gerçekleşmesi ardından rötor ve stator arasında kalan ve ısınan yağ araçtaki soğutma sistemi sayesinde araçtan dışarı atılır.
Aşağıdaki videoda sistemin çalışma prensibini detaylı bir şekilde izleyebilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=bXai8z99lUg
Retarder Sisteminin Avantajları
Bu fren sistemi ağır vasıta araçlarda güvenli ve etkili bir frenleme sistemi sunar. Ayrıca araçtaki sürtünmeli frenleme sistemi aksamlarını, lastikleri korur ve tüm bunlar ağır vasıtaların daha çok ticari olarak kullanıldığı göz önüne alındığında girdi masraflarını azaltır ve ekonomik açıdan da önemli bir katkı sağlar.
Sistem şaft üzerindeki yağ basıncını artırdığından sesli çalışır. Aşağıdaki videoda da retarder sesini dinleyebilirsiniz.
