İçten yanmalı motorlarda piston içerisine hava-yakıt karışımının iletilmesi ve yanma sonrasında ise egzoz gazının tahliye edilmesi gerekir. Triger kayışı volan dişlisinden aldığı dönüşü subapların bağlı olduğunu egzantrik miline iletir. Motorun çalışması için hayati öneme sahip olan bu parçanın kopması ciddi zararlara yol açabilir.
Yazı Başlıkları(İncele)
Triger Kayışı Nedir?
İngilizce’de karşılığı “timing belt” olan bu parça adına benzer şekilde motorda piston hareketine göre subapların zamanlamasını yapar. Ancak ülkemizde kaynağı nereden geldiği bilinmemekle birlikte bu parçaya “trigger” yani triger kayışı denilmektedir.
Motorun çalışması açısından belki de en önemli parça olan triger kayışı içerisinde tellerle güçlendirilmiş sağlam bir kauçuk malzemeden imal edilir. Sürekli sıcak motorda çok yüksek devirlerde hareket etmesi, ısı değişimlerinin kauçuğun çatlamasına sebep olması sebebiyle üretici tarafından belirlenmiş değişim periyotları olan bir parçadır.
Triger Zinciri Nedir?
Sessiz olması, maliyet olarak düşük olması sebebi ile birçok üretici motorlarında triger sistemini kayışlı olarak imal eder. Ancak özellikle ticari araçlarda ve dizel motorlarda triger zinciri tercih edilebilmektedir. Parça görev olarak tamamıyla kayış ile işleve sahiptir. Yağ içerisinde çalışan triger zincirinin genellikle değişim periyodu yoktur veya çok uzundur. Dezavantaj olarak ise kayışa göre ciddi oranda sesli çalışır.
Triger Sistemi Zincirli Olan Araçlar
Ülkemizde satılan birçok otomobilin motorunda triger zinciri kullanılmaktadır. En çok satılan birkaç motoru aşağıda listeleyelim;
- Opel CDTI, Fiat Multijet, Hyundai CRDİ, Toyota dizel motorları, Volkswagen TSI motorları triger zincirine sahip Türkiye’de en çok satan otomobillerdendir.
Ne Zaman Değişir?
Motorda kritik bir görevi olan triger sistemi mutlaka üretici tarafından belirlenmiş periyotlarda değiştirilmelidir. Aksi halde kayış özelliğini yitirecek, zincir ise uzama vs. yapabilecek ve motorda ciddi masraflara yol açabilecektir. Zincirli sistemlerde özellikle motor soğukken zincir sesi gelmesi ile kolayca anlaşılabilen değişim zamanı kayışlarda anlaşılamamaktadır.
Ford, Peugeot gibi markaların triger kayışlı araçlarında 4 yıl veya 60 bin kilometrede bir triger kayışının değiştirilmesi tavsiye edilmektedir. Volkswagen, Seat, Skoda gibi markalarda ise 4 yıl veya 80 bin km’de bir değişim yapılması gerekir.
Triger zinciri ise bazı modellerde değişim istemezken bazı modellerde ise 10 yıl veya 150 bin km gibi bir ömre sahiptir. Ancak zincirli sistemlerde motor yağı kaliteli kullanıldığı takdirde daha uzun ömürlü olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca ömrünü tamamladığında triger zinciri arıza belirtileri olarak zincir sesi çıkarmaya başlayacaktır.
Aşağıdaki videoda değişim zamanı gelmiş zincir sesini ve değişim sonrasını izleyebilirsiniz.
Koparsa Ne Olur?
Yazımızın başında triger sisteminin subap zamanlamasını yaptığını ve hayati bir parça olduğun belirtmiştik. Eğer parça ömrünü doldurduğu halde kullanılmaya devam eder ise çalışma sırasında kopabilir ve hareket halinde olan pistonlar ve subaplar birbirine çarparak komple motorun kullanılamaz hale gelmesine neden olabilir.
Genellikle büyük bir gürültünün ardından sarsıntı ile beraber kopan bu parçanın ardından motor hemen stop eder. Bu arıza ile;
- Motor pistonları ve subaplar birbirine çarpabilir ve kullanılamaz hale gelebilir.
- Motor blok yüzeyinde şiddetli çarpmadan ötürü hasar ortaya çıkabilir.
- Pistonlara çarpan subaplar sebebi ile piston kolları ve krank mili zarar görebilir.
Triger kayışı koptuğunda eğer araç çok yüksek devirlerde değilse ve tekrar çalıştırılmaya uğraşılmaz ise triger sisteminin değişimi ile arıza giderilebilir. Ancak aracın o şekilde çalıştırılmaya zorlanması piston ve subapların birbirine çarpmasına ve yakıt sisteminin de zorlanma ile hasar görmesine neden olabilir.
Koparsa Masraf Ne Olur?
Eğer arıza sonrasında motoru tekrar çalıştırmaya uğraşmaz ve çekici ile servise çektirirseniz %50 ihtimal ile sadece triger seti değişimi ile ortalama 1000-2000 lira arası bir masraf ile sorunu çözebilirsiniz. Ancak motoru çalıştırmayı denemeniz sonucu zarar görecek motor parçaları sebebi ile komple motor yaptırmanız gerekecek bu da araca göre değişmekle birlikte 4-15 bin lira aralığında olacaktır.
Değişim Fiyatı
Motorun ulaşılması zor bir bölgesinde korumalı olarak bulunan triger sisteminin değişimi için ciddi bir işçilik gerekmektedir. Modele göre 1-3 saat arasında süren işlem için araca göre ortalama 200-500 TL arasında triger değişimi işçilik ücreti alınmaktadır. Parça fiyatı olarak ise 150-1000 lira aralığında triger seti alınabilmektedir.
Motor açısından bu denli önemli olan bu parçanın mutlaka yenisinin orijinal takılması gerektiğini hatırlatalım.
Triger değişiminin nasıl yapıldığı ile ilgili aşağıdaki videoyu inceleyebilirsiniz.
Triger Değişirken Hangi Parçalar Değişir
Genel olarak yazı boyunca sadece kayış veya zincirden bahsettik. Ancak triger kayışı değiştirilirken gergi bilyeleri, devirdaim pompası ve kayışın set olarak değiştirilmesi gerekir. Aksi halde bu parçalar ilerleyen süreçte ömrünü tamamlayacağından tekrardan sökülecek ve ek işçilik maliyeti oluşturacaktır.
Zincirli sistemlerde ise devirdaim ve gerginin yanında sistem yağ içerisinde çalıştığından yağ filtresi ve motor yağının değiştirilmesi gerekir.
Triger ile V Kayışı Arasındaki Fark
Birçok araç sahibi tarafından karıştırılan bu iki parça özünde çok farklı işlevlere sahiptir. Temel olarak ikisinin tek ortak yanı hareketini krank milinden almasıdır. Triger sistemi bir kapak ile gizlenmiş ve dışarıdan görünmezken v kayışı genellikle kaput açıldığında kolayca görülebilir.
V kayışı adını v şeklinde konumlandırılmasından almaktadır. Krank milinden aldığı hareketi alternatöre, klima kompresörüne ve varsa hidrolik direksiyon pompasına aktarır. Bazı motorlarda devirdaim pompasına da gücü v kayışı aktarmaktadır. Triger sisteminin aksine kopması halinde motora ciddi hasar verme olasılığı düşüktür.
